طبق تحقیقات به عمل آمده چاقی مرضی یکی از عوامل مهم تهدید کننده سلامتی است. یکی از راههای درمان چاقی مفرط یا مرضی عمل اسلیو معده Gastric Sleeve است. این عمل یکی از جراحی های محبوب در بین افرادی است که وزن بالایی دارند و بنا به هر دلیلی نمی توانند وزنشان را کاهش دهند. طی این جراحی چیزی حدود ۷۵ درصد از معده فرد چاق طی عمل جراحی توسط پزشک متخصص برداشته می شود.ما در این مطلب از وبسایت دکتر ناصر یاهو به معرفی راه های تشخیص، درمان و پیشگیری از آن می‌پردازیم:
تعریف چاقی مرضی
چاقی مرضی زمانی رخ می‌دهد که شاخص توده بدنی (BMI) بالاتر از 35 باشد. شاخص BMI معیاری است که برای ارزیابی میزان چربی بدن کاربرد دارد. با استفاده از این معیار، تناسب اندام و سلامت فرد بر اساس نسبت وزن به قد او مشخص می‌شود. البته شاخص توده بدنی یک معیار تمام و کمال و بدون خطا نیست. این شاخص تنها یک دیدگاه کلی در مورد وزن ایده‌آل بر اساس قد افراد ارائه می‌کند.
مطابق با گزارشات ارائه شده توسط موسسه ملی دیابت و بیماری‌های گوارشی و کلیوی، از هر 13 نفری که در ایالات متحده زندگی می‌کنند، یک نفر در سال 2013-2014 به چاقی مفرط دچار بوده است. زمانی که یک فرد بالغ دچار چاقی مرضی می‌شود، درصد چربی بدن او به 40 یا بالاتر می‌رسد. همچنین BMI بالای این افراد به متخصصان کمک می‌کند تا ابتلای آنها به چاقی مرضی را تأیید کنند. شرح BMI به صورت زیر است:
| BMI | شرح |
| زیر ۱۸.۵ | کم وزن |
| ۱۸.۵ تا کمتر از ۲۵ | وزن متوسط |
| ۲۵ تا کمتر از ۳۰ | اضافه وزن |
| ۳۰ تا کمتر از ۳۵ | چاقی کلاس ۱ |
| ۳۵ تا کمتر از ۴۰ | چاقی کلاس ۲ |
| بالای ۴۰ | چاقی کلاس ۳ |
عوامل مؤثر در چاقی مرضی چیست؟
وقتی شما غذا می‌خورید بدن شما کالری حاصل از این مواد غذایی را برای راه‌اندازی چرخه عملیاتی بدن استفاده می‌کند. حتی در زمان استراحت، بدن برای خونرسانی و هضم غذا به انرژی نیاز دارد. اما اگر بخشی از این کالری مصرف نشود به طور خودکار در قالب چربی ذخیره می‌شود. اگر مصرف مواد غذایی بیشتر از نیاز بدن برای فعالیت روزمره باشد بر ذخیره چربی بدن افزوده می‌شود.
چاقی و آنچه به عنوان چاقی مرضی عنوان می‌شود حاصل همین فرایند و ذخیره بیش از حد چربی در بدن یک فرد است. لازم به ذکر است برخی داروهای خاص مانند داروهای ضد افسردگی و یا شرایط خاصی مانند کم کاری غده تیروئید نیز می‌توانند منجر به افزایش وزن شوند. البته راه هایی برای مدیریت و کنترل این عوامل و جلوگیری از افزایش وزن وجود دارد.
چه کسانی در معرض خطر چاقی مفرط قرار دارند؟
حقیقت این است که همه افراد در معرض خطر چاقی مرضی قرار دارند. فارغ از سن و جنسیت اگر کالری مصرفی بیشتر از کالری مورد نیاز بدن باشد ذخیره چربی یا همان چاقی رخ می‌دهد. البته در برخی مطالعات، اثبات شده که عوامل ژنتیکی نیز بر فرآیند ذخیره چربی در بدن تأثیرگذار هستند. تحقیقات تکمیلی برای کشف رابطه میان وراثت و وزن افراد در حال انجام است.
بسیاری از ویژگی های رفتاری نیز در موضوع چاقی تأثیرگذار هستند. عادات غذایی و میزان فعالیت روزانه از جمله این عوامل هستند. عادات تغذیه افراد معمولاً در دوران کودکی شکل می‌گیرد. برای اغلب افراد تغییر و اصلاح عادات غذایی برای رسیدن به وزن مطلوب بسیار دشوار است.
از سوی دیگر به عنوان یک بزرگسال ممکن است شرایط شغلی فرد به گونه‌ای باشد که فعالیت بدنی خاصی نداشته باشد و فرصتی برای تمرینات ورزشی یا برنامه ریزی غذایی نیز نداشته باشد.
عوامل دیگری از قبیل استرس، اضطراب و کم خوابی نیز از عوامل چاقی محسوب می‌شوند. حتی اغلب افرادی که سیگار را ترک می‌کنند نیز چاقی موقتی را تجربه می‌کنند.
زنان نیز معمولاً در کاهش وزن پس از زایمان با مشکل مواجه می‌شوند. شرایط یائسگی نیز می‌توانند باعث چاقی زنان شود. در نظر داشته باشید عوامل فوق لزوماً عوامل چاقی نیستند اما می توانند زمینه‌ساز شروع چاقی مرضی باشند.
علائم و نشانه‌های چاقی مرضی
چاقی مرضی و بسیار شدید، متأسفانه در حال گسترش است. این گسترش در کشورهای صنعتی سرعت بیشتری داشته و در ایران هم این بیماری بسیار دیده می‌شود. افراد مبتلا به چاقی مرضی، حتی برای فعالیت‌های روزانه نظیر راه رفتن، استفاده از سرویس بهداشتی، حمام کردن و غیره نیز دچار مشکل شده و محدودیت دارند. این افراد در حال استراحت نیز تعداد تنفس بیشتری داشته و ضربان قلبشان بالا است. خطر بیماری‌های مزمن نظیر دیابت و فشار خون در آنها به شدت افزایش می‌یابد.
علائم نادر بیماری چاقی مرضی
برخی از بیماری‌های ژنتیکی خاص، می‌توانند موجب بروز چاقی مفرط در دوران کودکی شوند. این ژن‌ها مربوط به مرکز مصرف انرژی و اشتها در بدن هستند و جهش آنها موجب ایجاد اشتهای سیری‌ناپذیری در دوران کودکی شده و به همراه مشکلات هورمونی، بروز خواهند کرد.
به طور کلی، باید در نظر داشت که چاقی بیش از اندازه و مفرط کاملاً مشخص بوده و در حالت عادی نیز قابل مشاهده هستند. لیست این علائم به طور خلاصه به شرح زیر است:
- شاخص توده بدنی (BMI) بزرگتر مساوی 30
- تنگی نفس بیش از اندازه
- تعرق زیاد
- حالت خرخر کردن
- انجام سخت فعالیت‌های فیزیکی و روزمره
- احساس خستگی بیش از اندازه
- احساس درد همیشگی در مفاصل، پشت و کمر
- عزت نفس و اعتماد به نفس پایین
- احساس منزوی بودن
روش های تشخیص چاقی مفرط
برای تشخیص چاقی مرضی پزشک متخصص پس از معاینه بدنی، از سابقه وزن شما و اقداماتی که برای کاهش وزن انجام داده‌اید سؤال می‌کند. عادات غذایی، عادات ورزشی و سابقه پزشکی از دیگر مواردی است که بررسی می‌شود.
محاسبه شاخص توده بدنی
شاخص توده بدنی یکی از ابزارهای تشخیص چاقی مرضی است. شاخص توده بدنی یا Bmi از تقسیم وزن(بر حسب کیلوگرم) بر مجذور قد(بر حسب متر) حاصل می‌شود. می‌توانید از سایت کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها برای محاسبه BMI استفاده کنید. دامنه تغییرات این شاخص و دسته بندی وزنی مرتبط با آن به قرار زیر است:
- – BMI < 18/5% : کمبود وزن
- – 18/5% < BMI < 24/9% : وزن طبیعی
- – 25% < BMI < 29/9% : اضافه وزن
- – 30% < BMI < 34/9% : چاقی (درجه یک)
- – 35% <BMI < 39/9% : چاقی مرضی (درجه دو)
بکارگیری شاخص توده بدنی به عنوان یک ابزار تشخیص چاقی مرضی محدودیت‌هایی نیز دارد. BMI تنها یک برآورد کلی از میزان چربی در بدن شما ارائه می‌کند و این ارزیابی کلی ممکن است با خطا همراه باشد. به عنوان مثال ورزشکاران ممکن است به خاطر حجم بیشتر ماهیچه وزن زیادی داشته باشند.
شاخص توده بدنی این افراد ممکن است در محدوده چاقی یا حتی چاقی مرضی قرار گیرد در حالی که میزان چربی در بدن آنها بسیار اندک است. به همین دلیل پزشکان متخصص در کنار BMI از ابزارهای دیگری نیز برای تعیین میزان چربی اضافی بدن استفاده می‌کنند.
محاسبه درصد چربی بدن
محاسبه میزان چربی بدن از دیگر روشهای تشخیص این بیماری است. تست اندازه گیری چین پوستی یکی از روش‌هایی است که برای تعیین میزان چربی بدن استفاده می‌شود. در این روش پزشک متخصص ضخامت چین پوستی در بازو، شکم و ران را با کمک کالیپر اندازه‌گیری می‌کند.
تست مقاومت بیوالکتریکی یا امپدانس بیوالکتریکی روش دیگری است که برای تعیین درصد چربی بدن کارایی دارد. انجام این تست با استفاده از دستگاه‌های چربی سنج یا دستگاه های BIA انجام می‌شود. روش دیگر برای تعیین میزان چربی بدن روشی تخصصی است که با اندازه‌گیری جابه‌جایی هوا و آب صورت می‌گیرد. انجام این روش نیازمند بکارگیری ابزار خاصی است و دقت بیشتری دارد.
سایر ابزارهای تشخیص چاقی مفرط
دکتر شما ممکن است از ابزارهای دیگری مانند آزمایش خون برای یافتن سایر مشکلات هورمونی و پزشکی که عامل چاقی شما هستند نیز استفاده کند.
چاقی مفرط چه عوارضی دارد؟
چاقی مرضی یک دغدغه جدی برای سلامتی است. اگر درمان به موقع صورت نگیرد ممکن است به بیماری‌های دیگری نظیر موارد زیر منجر شود:
- – آرتروز
- – مشکلات قلبی و اختلالات چربی خون
- – سکته
- – دیابت نوع دو
- – وقفه تنفسی در خواب(آپنه تنفسی)
- – مشکلات باروری
- – سنگ کیسه صفرا
- – برخی سرطان های خاص
- – سندروم افسردگی تنفسی بر اثر چاقی (هیپوونتیلاسیون ناشی از چاقی)
- – سندروم متابولیک
درمان چاقی مرضی چگونه است؟
گزینه‌های متعددی برای درمان چاقی مرضی وجود دارد:
1- رژیم غذایی و ورزش
اطلاعات دقیقی در مورد مؤثرترین روش برای کاهش وزن بلند مدت وجود ندارد. اما رژیم غذایی و ورزش منظم کلیدهای سلامت عمومی بدن هستند. در کنار آن، یادگیری ابزارهای مدیریت استرس برای جلوگیری از پرخوری و ریزه خواری در شرایط استرس زا بسیار کارآمد است.
هر فرد باید با کمک پزشک شخصی خود و متخصص تغذیه اهداف واقع بینانه برای خود تعیین کند تا با رژیم غذایی و ورزش، کاهش وزن تدریجی داشته باشد. حمایت دوستان و خانواده نیز می‌تواند در تغییر سبک زندگی برای کاهش وزن در بلند مدت مفید باشد.
2- داروهای کاهش وزن
داروهای کاهش وزن در برخی موارد توصیه می‌شوند. این داروها ممکن است موجب کاهش وزن شوند اما بیشتر افراد با قطع دارو دوباره دچار اضافه وزن می‌شوند. مکمل های گیاهی و مکمل های بدون نیاز به نسخه فراوانی در بازار وجود دارند که مدعی کاهش وزن هستند اما اغلب این ادعاها تأیید نشده است.
3- جراحی کاهش وزن
اگر سایر روشهای کاهش وزن را امتحان کرده و در کاهش وزن بلند مدت ناموفق بودید جراحی برای کاهش وزن روش دیگری است که برای درمان چاقی به شما پیشنهاد می‌شود.
این روش خطر بروز سایر بیماری‌ها (از قبیل دیابت، بیماری قلبی و وقفه تنفسی در خواب که در اثر چاقی مفرط ایجاد می‌شوند) را نیز کاهش می‌دهد. البته جراحی کاهش وزن ممکن است عوارضی به دنبال داشته باشد.
به همین دلیل شما باید با پزشک خود مشورت کنید و ببینید آیا جراحی روش مناسبی برای شما هست یا خیر. به طور کلی دو نوع روش جراحی کاهش وزن رایج است:
1- جراحی باندینگ معده
در این روش جراح با قرار دادن یک حلقه پلاستیکی در بخش بالایی معده حجم معده را محدود می‌کند. در نتیجه شما پس از خوردن مقدار کمی غذا احساس سیری کرده و دیگر پرخوری نمی‌کنید.
2- جراحی بای پس معده
در عمل جراحی بای پس معده جراح مسیر هضم غذا در دستگاه گوارش را تغییر می‌دهد. به عبارت دیگر مسیر میانبری برای انتقال غذا از بخش بالایی معده به روده کوچک ایجاد می‌کند. در این روش درمانی نیز شما پس از خوردن مقدار کمی غذا احساس سیری خواهید کرد.
پیشگیری از چاقی مرضی
چاقی و در کل چاقی مرضی مشکلاتی جدی و از عوامل تهدید کننده سلامت بشر هستند. یک سبک زندگی سالم که شامل رژیم غذایی سالم و تمرینات ورزشی منظم باشد برای جلوگیری از چاقی بسیار اهمیت دارد.
1- رژیم غذایی : از راههای پیشگیری از چاقی مرضی
افرادی که گرفتار چاقی مرضی هستند نباید سراغ رژیم های غذایی مد روز بروند. بلکه باید تغییر عادات غذایی را در اولویت قرار دهند. موارد زیر در این زمینه می‌توانند مفید باشند:
- – مصرف هر چه بیشتر میوه و سبزیجات
- – کاهش حجم وعده های غذایی
- – محاسبه کالری مصرفی
- – انتخاب آگاهانه مواد غذایی
- – محدود کردن چربی های اشباع شده، چربی های ترانس و قندهای تصفیه شده
2- ورزشهای پیشگیری کننده چاقی مرضی
فعالیت بدنی به طور کلی برای بهبود سلامت عمومی بدن مفید است و اگر قصد کاهش وزن داشته باشید این امر اهمیت ویژه‌ای دارد. برای شروع کاهش وزن لازم است تمرینات ورزشی متوسط تا شدید برای بیشتر از سه ساعت در هفته انجام دهید. این فعالیت بدنی شدید به طور قابل توجهی ضربان قلب شما را افزایش می‌دهد.
به همین دلیل لازم است پیش از شروع تمرینات ورزشی شدید حتماً با پزشک خود مشورت کنید. برخی از فعالیت های ورزشی مفید عبارتند از:
- – دویدن سریع یا آهسته
- – شنا کردن
- – طناب زنی
- – پیاده روی سریع
- – دوچرخه سواری
برخی کارهای روزمره مانند برف پارو کردن یا کار در حیاط یا باغچه نیز فعالیت بدنی متوسط محسوب می‌شوند.
منبع: https://www.healthline.com/health/weight-loss/obesity
بدون نظر