اگر متقاضی جراحی عمل بای پس هستید یا آن را تجربه کرده‌اید، حتماً از این موضوع اطلاع دارید که این عمل، جزو مهم‌ترین جراحی‌های لاغری بوده و نیاز به مراقبت‌های بعد از عمل زیادی دارد. مراقبت‌های بعد از عمل بای پس معده، اهمیت زیادی دارند و به شما کمک می‌کنند تا در مدت زمان کمتری به سلامتی خود دست یابید. در واقع باید توجه داشته باشید که در صورت نادیده گرفتن این مراقبت‌ها و رعایت نکردن آن‌ها، جراحی بای پس انجام شده، نتیجه‌ای نخواهد داشت. چه بسا افرادی بوده‌اند که علاوه بر کم نکردن وزن به اندازه کافی، دچار اضافه وزن و چاقی مجدد نیز شده‌اند.
در نتیجه در رابطه با این مراقبت‌ها با پزشک خود مشورت کرده و دستورالعمل‌های گفته شده را به طور کامل رعایت کنید. به هیچ عنوان به سراغ خوددرمانی نروید. این مقاله به شما کمک می‌کند تا اطلاعات کافی در رابطه با انواع مراقبت‌های بعد از عمل بدست آورید و در رابطه با آن‌ها با پزشک خود صحبت کنید.
منظور از مراقب های بعد از عمل بای پس معده چیست؟
همانطور که اشاره شد، بعد از انجام عمل بای پس معده، جذب مواد غذایی تا حد زیادی کاهش می‌یابد. هرچند این عامل، به کاهش وزن کمک زیادی کرده و موجب درمان چاقی می‌شود اما عوارضی را نیز به دنبال خواهد داشت. در واقع باید گفت بدن ترکیبات مضر موجود در مواد غذایی را کمتر جذب کرده و به همان میزان ترکیبات مفید نظیر ویتامین‌ها و مواد معدنی نیز کمتر جذب می‌شوند.
این در حالی است که بدن برای متابولیسم صحیح به این ریزمغذی‌ها نیاز دارد و کمبود آن‌ها موجب بروز سوءتغذیه در بیماران خواهد شد. برای رفع چنین مشکلی، جراح یک رژیم غذایی مخصوص را برای بیمار تدوین می‌کند و با تجویز مکمل‌های لازم، او را از خطر کمبود مواد معدنی و ویتامین‌ها دور نگه می‌دارد.
نکته دیگر حائز اهمیت در مراقبت‌های بعد از عمل بای پس معده، این است که این جراحی نیز مانند سایر جراحی‌های لاغری، دارای دوره نقاهت مشخص است. در نتیجه در این دوره باید انواع مراقبت‌های بعد از عمل شامل رژیم غذایی، خواب کافی، مصرف داروهای تجویزی، فعالیت ورزشی و غیره انجام شوند. توجه داشته باشید که عدم رعایت مراقبت‌های بعد از جراحی بای پس، علاوه بر افزایش بروز عوارض خطرناک، موجب بازگشت مجدد اضافه وزن نیز خواهد شد.
مراقبت های بعد از عمل بای پس معده
مراقبت‌های بعد از عمل بای پس معده برای تمامی افرادی که این جراحی را انجام داده‌اند، ممکن است محدودیت‌ساز باشد. این بدان معنی است که شما در زمان مصرف غذاها، انجام فعالیت‌های روزانه و فعالیت‌های ورزشی با محدودیت روبه‌رو خواهید شد. البته این محدودیت‌ها موقتی هستند و بعد از مدتی پایان می‌یابند. در ادامه مهم‌ترین این مراقبت‌ها به طور کامل شرح داده می‌شوند:
1. رژیم غذایی بعد از جراحی بای پس معده
رژیم غذایی بعد از این عمل برای هر بیمار متفاوت خواهد بود. اما به طور کلی، رژیم‌های غذایی به چهار مرحله اصلی تقسیم می‌شوند. هر کدام از مراحل مدت زمان خاصی به طول می‌انجامند که این مدت زمان کاملاً به بدن بیمار بستگی دارد که تا چه اندازه توانایی هضم غذاها را دارد. معمولاً رژیم غذایی بعد از جراحی بای پس معده، 3 ماه طول می‌کشد.
- مرحله اول: فقط مصرف مایعات
اولین و مهم‌ترین نکته در مراقبت‌های بعد از عمل بای پس معده، مصرف صحیح مواد غذایی است. بیماران در روزهای اول بعد از جراحی، تنها می‌توانند مایعات شفاف نظیر آب، آبمیوه رقیق شده، شربت بدون قند، آب مرغ و گوشت و غیره مصرف کنند. در واقع در این روزها، شما اجازه مصرف ماده‌ای به غیر از مایعات شفاف را ندارید.
در این مرحله، سیستم گوارشی هنوز قابلیت پذیرش مواد غذایی نیمه جامد و حتی نرم شده را نیز ندارد. عصاره گوشت قرمز و سفید می‌تواند یکی از مهم‌ترین وعده‌های غذایی مصرفی شما در این دوره باشد. همچنین مصرف چای و قهوه بدون کافئین هم به مقدار کم، مشکلی نخواهد داشت.
- مرحله دوم: مصرف مایعات غلیظ و غذاهای پوره شده
این مرحله از رژیم غذایی معمولاً یک هفته بعد از انجام جراحی آغاز می‌شود. در این روزها شما می‌توانید غذاهای نیمه جامد را نیز در رژیم غذایی خود جای دهید. البته نباید فراموش کرد که این غذاها به هیچ عنوان نباید چربی زیادی داشته باشند و نباید قطعه جامدی در آن وجود داشته باشد. در واقع غذا باید کم چرب و کاملاً خمیری شکل باشد.
همچنین مصرف مایعات غلیظ در این مرحله بلامانع است. شما می‌توانید از میوه‌های له شده و سبزیجات پخته شده در وعده‌های غذایی خود استفاده کنید. سوپ خامه صاف شده، غلات پخته نرم، گوشت چرخ کرده، مرغ و ماهی بدون چربی، حتی پنیر و تخم مرغ کاملاً له شده نیز در رژیم غذایی این مرحله وجود دارد. باید توجه داشته باشید که هر وعده غذایی شامل 4 تا 6 قاشق غذاخوری است و مصرف آن باید کاملاً آرام و در طول 30 دقیقه انجام شود. شما می‌توانید در طول روز بین 3 تا 6 وعده غذایی داشته باشید که در طول روز توزیع شده‌اند.
- مرحله سوم: مصرف غذاهای نرم
مرحله قبلی که شامل مصرف مایعات غلیظ و غذاهای کاملاً پوره شده است، ممکن است چند هفته‌ای به طول بیانجامد. بعد از تأیید پزشک و گذر از مرحله قبلی، شما می‌توانید از غذاهای نرمی که به راحتی جویده می‌شوند، استفاده کنید. به طور مثال مصرف گوشت بدون چربی چرخ شده و ماهی ریش ریش شده در این مرحله بلامانع است.
همچنین در این مرحله از رژیم غذایی بعد از عمل بای پس معده، شما می‌توانید کمپوت میوه‌های بدون هسته را هم امتحان کنید. در این مرحله شما 3 تا 5 وعده غذایی در طول روز دارید که هر وعده باید شامل حدود نیم فنجان ماده غذایی باشد. فراموش نکنید که غذا باید به طور کامل جویده شده و در آرامش مصرف شود.
- مرحله چهارم: بازگشت به روال قبل از عمل بای پس معده
بعد از گذشت 8 هفته از عمل بای پس معده، شما می‌توانید انواع غذاهای جامد و سفت را مصرف کنید. باید توجه داشته باشید که این مرحله تنها با تأیید پزشک و به تدریج باید آغاز شود. شما باید غذاهای جامد را یک به یک امتحان کنید تا ببینید پذیرش کدام یک برای شما آسان‌تر است.
شما در این مرحله، برای هر وعده غذایی می‌توانید در حدود یک تا یک و نیم فنجان غذا مصرف کنید، اما در صورت احساس سیری، سریعاً از غذا دست بکشید. با مصرف غذاهای جامد، ممکن است دچار دردهای شکمی یا تهوع و استفراغ شوید، اما این حالت در طول زمان بهبود می‌یابد. البته همچنان در این مرحله نیز باید از خوردن غذاهایی نظیر نان، نوشابه گازدار، غذاهای تند و پرادویه، غذاهای سرخ شده و غیره پرهیز کنید. حداقل در ابتدای مرحله چهارم، نباید غذاهای گفته شده را مصرف نمایید. همچنین از تندخوری و پرخوری نیز اجتناب کنید.
- سایر نکات مربوط به رژیم غذایی بعد از عمل بای پس معده
- در طول روز حتماً حدود 2 لیتر مایعات بنوشید.
- 30 دقیقه قبل و بعد از هر وعده غذایی، از نوشیدن آب اجتناب کنید.
- از مصرف مایعات بین غذا خودداری کنید.
- تندخوری نکنید و غذا را به طور کامل جویده و سپس ببلعید تا در نهایت دچار سندرم دامپینگ نشوید.
- از مصرف غذاهای بسیار شیرین یا پرچرب خودداری کنید.
- توصیه می‌شود، وعده‌های غذایی مصرفی، سرشار از پروتئین باشند.
- مصرف نوشیدنی‌های الکلی را کنار بگذارید.
- بهتر است مصرف کافئین را به حداقل برسانید.
- مکمل‌های خوراکی را مطابق با توصیه پزشک مصرف کنید.
2. داروهای مصرفی بعد از عمل بای پس معده
به طور کلی، داروها و قرص‌های مصرفی بعد از عمل بای پس معده به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:
- دسته اول، قرص‌هایی که برای کم کردن درد بعد از عمل مورد استفاده قرار می‌گیرند که شامل موارد زیر خواهد شد:
- امپرازول: این قرص برای بهبود درد معده استفاده می‌شود. در مراقبت‌های بعد از این عمل بای پس معده، این کپسول معمولاً هر صبح و شب به مدت 3 ماه باید مصرف شود.
- استامینوفن کدئین: این داروی شناخته شده بعد از عمل، هر هشت ساعت یکبار مصرف می‌شود.
- دسته دوم، مربوط به مکمل‌های ویتامین و معدنی و همچنین آمپول هپارین خواهد شد.
- مولتی ویتامین: این دارو به علت کمبود و عدم جذب انواع ویتامین‌ها باید به صورت روزانه مصرف شود.
- آمپول هپارین: این آمپول با توجه به شاخص توده بدنی بیمار، به صورت زیرجلدی تزریق خواهد شد.
- اورسودیول: مصرف داروی اورسودیول برای افرادی توصیه می‌شود که مشکل در کیسه صفرا دارند.
- البته گاهاً به علت عدم تحمل قرص بعد از انجام عمل بای پس معده، می‌توان برای کاهش درد از شیاف دیکلوفناک استفاده کرد.
3. فعالیت ورزشی و بدنی و ریکاوری جزو مراقبت های بعد از عمل بای پس معده
- بهبودی کوتاه مدت: بهترین فعالیت برای روزهای بعد از جراحی، پیاده‌روی آرام است که موجب تحریک گردش خون شده و موجب بهبودی کوتاه مدت خواهد شد. البته از فعالیت‌های شدید به مدت دو ماه باید اجتناب شود.
- فعالیت بدنی طولانی مدت: فعالیت بدنی منظم برای حفظ کاهش وزن بعد از عمل بای پس معده، بسیار اهمیت دارد. فعالیت‌هایی مانند دویدن آهسته، شنا و دوچرخه سواری را می‌توان به آرامی به فعالیت ورزشی بیمار اضافه کرد.
4. خوابیدن بعد از عمل بای پس معده
استراحت کردن از دیگر مراحل مراقبت‌های بعد از عمل بای پس معده به شمار می‌رود. همانطور که پیش‌تر نیز اشاره شد، بعد از عمل شما نیاز به استراحت کافی دارید. هفته اول باید استراحت مطلق باشید و چند هفته بعدی نیز بهتر است کاملاً استراحت کنید و برنامه سنگینی برای خود نچینید. خوابیدن نیز بهتر است روی سطح کمی شیب‌دار باشد تا علاوه بر کاهش درد شکم، خطر سوزش معده نیز تا حد زیادی برطرف گردد. برای این کار می‌توانید از چند بالش برای شیب‌دار کردن سطح تحت استفاده کنید.
5. تنفس عمیق بعد از عمل بای پس معده
تنفس عمیق صحیح، بسیار در دوران بعد از عمل بای پس معده اهمیت دارد. بیمار باید برای حفظ سلامت خود، هر ساعت حداقل 10 تنفس عمیق داشته باشد. این کار موجب پیشگیری از بروز ذات الریه شده و همچنین از روی هم خوابیدن بخشی از ریه (کلاپس ریه) نیز جلوگیری می‌کند.
علاوه بر تنفس عمیق، سرفه کردن نیز می‌تواند خاصیت مشابهی داشته باشد. در صورتی که تنفس عمیق یا سرفه موجب بروز درد در ناحیه بخیه‌ها شود، می‌توانید یک بالش را روی محل بخیه‌ها نگه دارید تا از میزان این درد کاسته شود. اگر بیمار مبتلا به آسم باشد، معمولاً از طرف پزشک این اجازه را دارد تا اسپری‌های تنفسی خود را به بیمارستان آورده و مطابق دستور پزشک از آن‌ها استفاده کند.
6. مراقبت از لوله‌ها و وسایل تخلیه ترشحات بعد از عمل بای پس معده
زمانی که بیمار بیهوش است، یک لوله ادرار برای کار گذاشته می‌شود تا در زمان جراحی، ادرار او به کیسه مخصوص منتقل شود. ممکن است این لوله ادرار برای مدتی به عنوان نمونه تا فردای روز عمل، از بدن خارج نشود.
همچنین برای بیهوشی بیمار، از یک لوله در گلوی او استفاده می‌شود که در پایان عمل، این لوله از حلق خارج خواهد شد. در صورتی که بیمار بعد از عمل بای پس معده، دچار سوزش یا درد در گلو باشد، اثرات کارگذاری این لوله بوده و بعد از یک یا دو روز کاملاً بهبود می‌یابد.
در انتهای عمل بای پس نیز یک لوله از راه بینی به درون معده فرد وارد می‌شود که تا بهبود کامل معده، در بدن بیمار باقی می‌ماند. این لوله وظیفه تخلیه ترشحات بخش بالایی معده و جلوگیری از گشاد شدن محفظه‌ای که با جراحی در بالای معده به وجود آمده است، را برعهده دارد. لوله معده در همه بیماران استفاده نشده و تنها برای برخی بیماران با شرایط خاص کاربرد دارد.
در موارد بسیار نادری نظیر افرادی که سابقه عمل جراحی قبلی روی دستگاه گوارش داشته‌اند، نیز ممکن است یک لوله برای تخلیه ترشحات معده در بخش پایینی معده قرار گیرد که از طریق یک سوراخ کوچک روی شکم فرد، خارج می‌شود. این لوله که با نام لوله G شناخته می‌شود، از گشادی بخش پایینی معده بعد از عمل بای پس جلوگیری می‌کند.
7. نظارت و پیگیری بعد از عمل بای پس معده
- معاینات دوره‌ای و منظم: ارتباط منظم با تیم جراحی بسیار اهمیت دارد. با انجام معاینات منظم، پیشرفت کاهش وزن، وضعیت تغذیه و دیگر عوارض احتمالی مورد بررسی قرار گرفته و وضعیت بیمار پایش می‌شود.
- تست‌های آزمایشگاهی: این نوع تست‌ها برای ردیابی و پایش سطوح ریزمغذی‌ها در بدن نظیر آهن، ویتامین B12، کلسیم و ویتامین D انجام می‌شوند.
8. هیدراتاسیون از جمله مهم‌ترین مراقبت‌های بعد از عمل بای پس معده
با کاهش اندازه معده بعد از عمل بای پس معده، حفظ سطح مشخصی از هیدراتاسیون، چالش برانگیز می‌شود. شما برای حفظ سطح مطلوب هیدراتاسیون بدن خود باید موارد زیر را رعایت نمایید:
- نوشیدن روزانه جرعه جرعه آب: توصیه می‌شود آب را به صورت جرعه جرعه و مداوم بنوشید و از بلیعدن مقادیر زیاد آب در یک وعده خودداری کنید.
- خودداری از مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار: این نوشیدنی‌ها برخلاف ماهیت آن‌ها، موجب کم آبی در بدن می‌شوند. برای افزایش سطح آب بدن، به جای این نوع نوشیدنی‌ها، از آب، دمنوش‌های گیاهی و نوشیدنی‌های بدون کافئین استفاده کنید.
- ایجاد محدودیت در مصرف نوشیدنی‌های گازدار: نوشیدنی‌های گازدار موجب بروز ناراحتی و نفخ در معده می‌شوند و اغلب ارزش غذایی مفیدی برای بدن ندارند.
9. مراقبت از پوست و تصویر بدن بعد از عمل بای پس معده
کاهش وزن زیاد در مدت زمان کم، می‌تواند موجب شل‌شدگی پوست در بیماران شود. در این مرحله باید نکاتی در جهت مراقبت از پوست و تصویر بدن، رعایت کنید:
- پوست خود را به طور مرتب، مرطوب نگه دارید. هیدراته نگه داشتن پوست، موجب بهبود خاصیت ارتجاعی آن خواهد شد.
- تمرینات قدرتی می‌توانند در جلوگیری از افتادگی پوست موثر باشند.
- در صورت افتادگی شدید پوست می‌توانید به سراغ انواع جراحی پیکرتراشی بروید. این نوع جراحی‌ها می‌توانند یک گزینه خوب برای حفظ ظاهر بدن بعد از کاهش وزن باشند.
10. حفظ کاهش وزن بعد از عمل بای پس معده
اولین هدف از انجام جراحی‌های لاغری نظیر جراحی بای پس معده، کاهش وزن پایدار است. با این حال، حفظ وزن ایده‌آل بدن مستلزم تلاش مداوم خواهد بود. از جمله مراقبت‌های بعد از عمل بای پس معده که روی حفظ کاهش وزن تأثیر دارد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پایش منظم وزن: نوسانات وزنی خود را در یک دفترچه یا در اپلیکیشن‌های مخصوص یادداشت کنید. این امر می‌تواند در شناسایی هرگونه روند نامطلوب در فرآیند کاهش وزن بسیار کمک‌کننده باشد.
- انضباط غذایی: شما باید دستورالعمل‌های مخصوص بیماران جراحی بای پس را تا سالیان متمادی بعد از جراحی رعایت کنید. از جمله این دستورالعمل‌ها می‌توان به تمرکز بر مصرف غذاهای غنی از پروتئین، محدودیت در مصرف قند و شیرینی و نظارت بر اندازه وعده‌های غذایی اشاره کرد.
- فعالیت بدنی و تحرک کافی: با داشتن یک برنامه ورزشی منظم با توجه به ظرفیت‌های جسمی و اولویت‌های فردی شما می‌توانید سلامت کلی و کاهش وزن خود را برای سالیان متمادی حفظ کنید.
کارهای ممنوع بعد از عمل بای پس معده
انجام جراحی لاغری نقطه پایان فرآیند بهبودی چاقی نیست، بلکه این جراحی، آغازی بر مسیر کاهش وزن بیمار است. همانطور که اشاره شد، مراقبت های بعد از عمل بای پس معده، می‌تواند به موفقیت بیمار و دستیابی به نتیجه مثبت بسیار کمک کند. همچنین باید توجه داشت که لازمه موفقیت در این مسیر، ایجاد تغییرات دائمی و موقت در سبک زندگی است.
بعد از انجام عمل بای پس، بیمار نباید برخی کارها را انجام دهد. بزرگترین ممنوعیت بیماران، به رژیم غذایی آن‌ها برمی‌گردد. اما ممنوعیت‌های دیگری نیز وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهد شد:
- ممنوعیت در رانندگی: بیمار به مدت یک هفته تا یک ماه اجازه رانندگی ندارد. مجوز رانندگی تنها توسط جراح و بعد از قطع داروهای مسکن صادر می‌شود.
- ممنوعیت در انجام فعالیت‌های سنگین: انجام فعالیت‌های سنگینی نظیر هل دادن، بلند کردن و کشیدن اجسام با وزن بیشتر 9 کیلوگرم به مدت 3 ماه ممنوع است. بعد از این مدت نیز باید در انجام این فعالیت‌ها دقت داشت. همچنین انجام برخی فعالیت‌های سنگین خانه مانند کشیدن جاروبرقی به مدت حداقل 6 هفته ممنوع خواهد بود. تمامی این محدودیت‌ها نه تنها برای کارهای منزل، بلکه به محل کار نیز تعمیم داده می‌شوند.
- ممنوعیت بی تحرکی: بی‌تحرکی بعد از عمل بای پس معده ممنوع است زیرا این امر می‌تواند موجب ایجاد لخته خون در پاها شود. بنابراین باید از نشستن و خوابیدن بدون حرکت و بیش از اندازه در طولانی مدت خودداری کنید. با تغییر وضعیت بدنی خود، به گردش خون بهتر در بدن کمک می‌کنید.
- ممنوعیت در مصرف نوشیدنی‌های کافئین دار و گازدار: همانطور که اشاره شد، بعد از عمل بای پس معده مصرف انواع نوشیدنی گازدار و کافئین‌دار ممنوع است. این ممنوعیت حداقل تا 3 ماه بعد از عمل ادامه دارد.
- ممنوعیت در مصرف الکلی‌جات: مصرف نوشیدنی‌های الکلی باید حداقل تا 6 ماه بعد از انجام این جراحی، متوقف شوند.
- ممنوعیت در مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی: مصرف داروهایی نظیر آسپرین، ناپروکسن، سلبرکس، ایبوبروفن و غیره بعد از انجام جراحی بای پس معده ممنوع خواهد بود. در صورت نیاز به مصرف چنین داروهایی، تنظیم دوز مصرفی باید زیر نظر جراح متخصص باشد.
جمع‌بندی
همانطور که در این مقاله توضیح داده شد، مراقبت های بعد از عمل بای پس معده در رسیدن افراد به وزن ایده‌ال خود و همچنین گرفتن نتیجه مثبت از جراحی، بسیار موثر خواهد بود. باید به یاد داشته باشید که هدف اول انجام جراحی‌های لاغری نظیر بای پس، درمان یا پیشگیری از بروز بیماری‌های مرتبط با چاقی و حفظ سلامت جسمی و روحی بیمار است. ظاهر زیبا در درجات بعدی اولویت قرار می‌گیرند. در نتیجه باید مراقب بود که با سهل‌انگاری در انجام مراقبت‌های بعد از عمل، سلامت خود را به خطر نیاندازید. در این مسیر، جراح به شما کمک می‌کند تا به بهترین نتیجه دست یابید.
بدون نظر