عوارض جراحی چاقی : شیوع چاقی طی چند دهه گذشته در سراسر جهان به طور قابل‌توجهی افزایش‌یافته است. با این همه‌گیری روبه‌رشد، تعداد بیشتری از بیماران به دنبال گزینه‌های جراحی برای دستیابی به اهداف کاهش وزن هستند. جراحی چاقی مزایای بهداشتی متعددی از جمله کاهش وزن و بهبود برخی بیماری‌های همراه از جمله دیابت را دارا هستند. پیشرفت‌هایی در تکنیک‌های جراحی از جمله جراحی لاپاروسکوپیک باعث شده است تا جراحی چاقی محبوبیت بیشتری در میان بیماران داشته باشد.
بااین‌حال، عوارض جراحی چاقی مسئله‌ای جدی و مهم است. بسیاری از روش‌های قدیمی‌تر مانند بای‌پس معده یا جراحی‌های ترکیبی به دلیل ایجاد عوارض شدید گوارشی، کمبودهای تغذیه‌ای و مشکلات بعد از عمل، امروزه کمتر توصیه می‌شوند و در بسیاری از مراکز درمانی منسوخ شده‌اند؛ در عوض، جراحی اسلیو معده به عنوان روشی ایمن‌تر با کمترین میزان عارضه شناخته می‌شود و به همین دلیل، بهترین گزینه برای کاهش وزن در نظر گرفته می‌شود.
کلید موفقیت در جراحی کاهش وزن شامل انجام آزمایش‌های قبل از عمل، همکاری چندرشته‌ای با سایر ارائه کنندگان خدمات بهداشتی، تکنیک‌های مناسب حین عمل و پیگیری نزدیک پس از عمل است. این مقاله برخی معیارهای مهمی را که جراحان چاقی باید در نظر داشته باشند تا از عوارض جراحی چاقی پیشگیری کنند، بررسی می‌نماید.
مدیریت های قبل از عمل چاقی
مدیریت و آماده‌سازی بیمار قبل از عمل جراحی چاقی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است تا بتوان خطر بروز عوارض جراحی چاقی را به حداقل رساند. اقدامات ضروری قبل از عمل شامل موارد زیر است:
- کنترل قند خون و فشار خون
- درمان بیماری‌های زمینه‌ای
- ترک سیگار و مصرف الکل
- واکسیناسیون علیه ذات‌الریه و آنفولانزا
- آموزش رژیم غذایی و اصلاح سبک زندگی
- رفع کمبودهای تغذیه‌ای
- انجام آزمایش‌ها و تصویربرداری‌های مورد نیاز
- مشاوره روان‌شناسی و حمایت روحی
- ورزش و فعالیت بدنی منظم
ارزیابی روان‌پزشکی یکی از مراحل مهم قبل از جراحی چاقی است که شامل بررسی سابقه وزن، وضعیت خانوادگی، میزان حمایت اجتماعی، صفات شخصیتی و همچنین بیماری‌های روانی مانند افسردگی یا سوءمصرف مواد می‌شود. این ارزیابی باید توسط فرد متخصص و آموزش‌دیده انجام بگیرد تا وضعیت روانی بیمار برای انجام جراحی به درستی بررسی شود.
ترک کامل دخانیات حداقل شش هفته پیش از عمل توصیه می‌شود. با این حال، بهتر است برنامه ترک سیگار از مدت‌ها قبل از جراحی شروع شود، زیرا مصرف دخانیات یکی از عوامل خطر جدی در افزایش عوارض جراحی چاقی و مرگ‌ومیر بعد از عمل محسوب می‌شود.
با انجام دقیق این مداخلات قبل از جراحی، می‌توان تا حد زیادی از بروز عوارض جراحی چاقی پیشگیری کرد. این اقدامات نه تنها ایمنی عمل را بیشتر می‌کنند بلکه به بهتر شدن نتایج بلندمدت بعد از جراحی نیز کمک می‌کنند.
شایع ترین عوارض جراحی چاقی
عمل جراحی چاقی اگرچه روش موثری برای کاهش وزن است، اما می‌تواند با عوارض جراحی چاقی همراه باشد. این عوارض بیشتر در روش‌هایی مانند بای‌پس معده یا روش‌های ترکیبی دیده می‌شوند و معمولا در عمل اسلیو معده که یکی از ایمن‌ترین و کم‌عارضه‌ترین روش‌های جراحی چاقی است، مشاهده نمی‌شوند. برخی از عوارض جراحی چاقی که بیشتر در روش‌های قدیمی‌تر رخ می‌دهند را در ادامه بیان خواهیم کرد.
مهم ترین عوارض اسلیو معده را می شناسید؟ کلیک کنید و علائم هشداردهنده اسلیو معده را بشناسید و اقدام کنید.
نشت آناستوموز
این عارضه معمولاً طی چند روز اول بعد از عمل بای‌پس معده رخ می‌دهد و علائمی مثل تب، افزایش ضربان قلب و درد شدید شکم را برای بیمار به وجود می‌آورد. خوشبختانه در اسلیو معده به دلیل ساختار ساده‌تر معده، خطر نشت تقریبا وجود ندارد.
فتق داخلی
فتق داخلی زمانی رخ می‌دهد که روده از طریق یکی از حفره‌های ایجاد شده جراحی بیرون می‌زند. ایجاد فضا با کاهش وزن ممکن است به فتق داخلی کمک کند که اغلب به‌صورت تاخیری ارائه می‌شود؛ اما این مشکل معمولا در بای‌پس معده دیده می‌شود و در اسلیو معده به‌ندرت گزارش شده است.
زخم
زخم‌ها یکی از شایع‌ترین عوارض جراحی چاقی هستند. برای کاهش خطر زخم و علائم ریفلاکس معده به مری، در زمان ترخیص یک مهارکننده پمپ پروتون تجویز می‌شود. این عارضه در عمل‌هایی مانند بای‌پس بیشتر رخ می‌دهند. در اسلیو معده با رعایت تغذیه و تجویز داروهای محافظ معده، احتمال ایجاد زخم بسیار کم است و استفاده از داروهای ضدالتهاب نیز در این روش محدودیت کمتری دارد.
سندرم تخلیه سریع
سندرم تخلیه سریع هنگامی رخ می‌دهد که بار کربوهیدرات فراایزوتونیک به‌سرعت پس از مصرف غذا وارد روده کوچک می‌شود. علائم شامل درد شکم، گرفتگی، استفراغ، اسهال، گرگرفتگی، تپش قلب و هیپوتانسیون است. در اسلیو معده با ساختار طبیعی‌تر معده و مسیر گوارشی، احتمال ابتلا به سندرم تخلیه سریع بسیار پایین است.
تشکیل سنگ کیسه صفرا
تشکیل سنگ کیسه صفرا یکی دیگر از عوارض جراحی چاقی است که ممکن است با کاهش سریع وزن رخ دهد. مطالعات نشان می‌دهند جراحی کیسه صفرا پس از جراحی چاقی افزایش می‌یابد. عوارض صفراوی پس از بای‌پس معده شایع‌تر است.
عوارض حین و بعد از عمل چاقی
اگرچه جراحی چاقی یکی از موثرترین روش‌ها برای کاهش وزن است، اما در برخی روش‌ها، عوارض جراحی چاقی می‌تواند جدی و نگران‌کننده باشد. در بین تمامی روش‌های موجود، عمل اسلیو معده کمترین میزان عارضه را دارد و به همین دلیل به عنوان روش برتر در سراسر دنیا شناخته می‌شود.
عوارض احتمالی حین جراحی چاقی
خونریزی بیش از حد ممکن است حین عمل جراحی چاقی رخ دهد، به ویژه اگر التهاباتی از عمل‌های قبلی وجود داشته باشد. در این صورت ممکن است نیاز به تزریق خون باشد. همچنین ارگان‌هایی مانند معده، روده‌ها، کبد یا طحال ممکن است حین عمل به طور تصادفی آسیب ببینند که معمولاً حین عمل تشخیص داده می‌شود و ترمیم می‌گردد.
نشتی در ناحیه بخیه شده کیسه معده جدید یا اتصالات روده نیز از دیگر عوارض جراحی چاقی است که خطر آن در بافت‌های ناسالم بیشتر است. عارضه دیگر ورود حباب‌های هوا به جریان خون از طریق محل‌های جراحی و ایجاد انسداد خطرناک است. در عمل اسلیو معده به دلیل ساختار ساده‌تر و کمتر تهاجمی، این خطرات به حداقل رسیده‌اند.
عوارض بعد از جراحی چاقی
پس از جراحی چاقی ممکن است عفونت‌هایی مانند عفونت زخم، آبسه و سپسیس رخ دهد که خطر آن در بیماران چاق بیشتر است. همچنین خطر ترومبوز عمقی وریدی و آمبولی ریوی افزایش می‌یابد. مشکلات تنفسی مانند ذات‌الریه و اختلالات تنفسی به دلیل ورود لخته به ریه یا بی‌تحرکی از دیگر عوارض هستند.
انسداد روده بر اثر اسکار داخلی یا فتق، کمبودهای تغذیه‌ای، افزایش خطر سنگ کیسه صفرا و مرگ‌ومیر نادر نیز از عوارض احتمالی پس از جراحی چاقی محسوب می‌شوند. این عوارض جراحی چاقی بیشتر در روش‌های قدیمی یا پیچیده رخ می‌دهند و در اسلیو معده، با رعایت اصول مراقبتی، احتمال وقوع آنها بسیار پایین است.
عوامل بروز عوارض جراحی چاقی
در برخی بیماران، احتمال بروز عوارض جراحی چاقی بالاتر است. شناخت این عوامل قبل از جراحی می‌تواند به کم شدن خطرات و افزایش ایمنی بیمار کمک کند. بسیاری از این عوامل قابل مدیریت هستند و با آمادگی مناسب قبل از عمل می‌توان تا حد زیادی از بروز مشکلات جلوگیری کرد. عواملی که می‌توانند خطر بروز عوارض جراحی چاقی را افزایش دهند عبارت‌اند از:
- شاخص توده بدنی بالا؛ بیماران با شاخص توده بدنی بالای ۵۰ درصد، نرخ عوارض بیشتری دارند. چربی اضافی، جراحی را از نظر فنی دشوارتر می‌کند.
- بیماری‌های همراه؛ شرایطی مانند دیابت، بیماری قلبی، ریوی، آپنه خواب خطرات جراحی و عوارض را افزایش می‌دهند.
- سن بالاتر؛ بیماران بالای ۶۵ سال، نرخ عوارض و مرگ و میر بیشتری دارند.
- جراحی قبلی شکم؛ اسکار و التهابات ناشی از عمل‌های قبلی، خطر عوارض را بالا می‌برد.
- سیگارکشیدن؛ سیگاری‌ها خطر بیشتری برای التیام ضعیف زخم، عفونت و لخته خون دارند. ترک سیگار قبل از عمل توصیه می‌شود.
- کمبودهای تغذیه‌ای؛ سوءتغذیه قبل از عمل، عوارض پس از آن را افزایش می‌دهد. رفع کمبودها ضروری است.
- نوع جراحی؛ روش‌های پیچیده‌تر مانند بای‌پس معده خطر بیشتری دارند. جراحی‌های ترمیمی هم خطر بالاتری دارند.
- تجربه جراح؛ جراحان بی‌تجربه نرخ عوارض بیشتری دارند. نتایج در جراحان با حجم بالای چاقی بهتر است.
- بیماری‌های پزشکی؛ دیابت، فشارخون و بیماری کبدی درمان نشده، نتایج جراحی را منفی تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. بهینه‌سازی آنها قبل از عمل مهم است.
- عدم پیروی؛ عدم پایبندی به تغییرات رژیم غذایی، سبک زندگی و مراقبت‌های پس از عمل نیز خطر عوارض را افزایش می‌دهد.
پیشگیری از عوارض جراحی چاقی نیاز به برنامه‌ریزی دقیق، اصلاح وضعیت‌های پزشکی، انتخاب جراح با تجربه و پایبندی بیمار به مراقبت‌های قبل و بعد از عمل است. هرچه آمادگی بیمار بیشتر باشد، احتمال بروز این عوارض کمتر خواهد بود و نتایج درمانی رضایت‌بخش‌تری حاصل می‌شود.
راه‌های پیشگیری و کنترل عوارض جراحی چاقی
راهکارهای متعددی برای پیشگیری از بروز عوارض جراحی چاقی وجود دارد که رعایت آنها می‌تواند خطرات احتمالی را به طور قابل‌توجهی کاهش دهد. انتخاب دقیق بیمار با درنظرگرفتن سن، شاخص توده بدنی، بیماری‌های همراه و سابقه پزشکی وی از اهمیت بالایی برخوردار است؛ همچنین، آماده‌سازی قبل از عمل با کنترل فشارخون، قند و چربی خون و سایر بیماری‌های زمینه‌ای، ترک سیگار و الکل، انجام آزمایش‌ها و تصویربرداری‌های لازم حائز اهمیت است.
انتخاب جراح مجرب، روش جراحی مناسب بر اساس ویژگی‌های بیمار، رعایت تکنیک‌های جراحی استاندارد، پیشگیری و کنترل عفونت، پیشگیری از لخته‌شدن خون، تحرک زودهنگام، مراقبت‌های پس از عمل، مدیریت تغذیه‌ای دقیق، ایجاد تغییرات مثبت در سبک زندگی و پیگیری منظم بیمار نیز ضروری است. با رعایت دقیق این موارد می‌توان از بسیاری عوارض جراحی چاقی پیشگیری کرد.
تطبیق های پس از جراحی چاقی
علاوه بر شناسایی و رسیدگی به هر گونه عوارض جراحی چاقی، بیماران باید برای سایر تطبیق‌ها آماده باشند و سعی کنند آنها را مدیریت کنند.
- مدیریت یبوست: یبوست در بسیاری از بیماران پس از جراحی چاقی تجربه می‌شود. آب کافی برای هیدراته نگه‌داشتن، آب‌آلو، ملین‌ها و پلی‌اتیلن گلیکول برای درمان و پیشگیری از یبوست توصیه می‌شود.
- مصرف دارو: کاهش وزن پس از عمل، ترکیب آب و چربی بدن و جذب و توزیع داروها را تغییر می‌دهد. همچنین روش‌های محدودکننده مانند اسلیو معده ممکن است زمان تخلیه معده، pH و قرارگرفتن مخاط در معرض دارو را تغییر دهد؛ بنابراین جذب بالاتر یا پایین‌تر داروهای خوراکی ممکن است رخ دهد.
- مصرف الکل پس از جراحی چاقی: کاهش وزن پس از جراحی چاقی و تخلیه سریع الکل از کیسه معده منجر به جذب سریع‌تر الکل، کلیرانس متابولیک پایین‌تر و میزان بالاتر الکل خون برای هر نوشیدنی الکلی می‌شود. توصیه می‌شود بیماران از مصرف الکل در دوره کاهش سریع وزن پس از عمل جراحی بپرهیزند.
بیماران باید بدانند که موفقیت این جراحی تنها به خود عمل محدود نمی‌شود، بلکه به رعایت مراقبت‌های پس از آن نیز بستگی دارد و آگاهی از آنها می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از عوارض جراحی چاقی داشته باشد.
سخن پایانی عوارض جراحی چاقی
عوارض جراحی چاقی اگرچه ممکن است در نگاه اول نگران‌کننده به نظر برسند، اما با انتخاب روش مناسب، آمادگی قبل از عمل و مراقبت‌های اصولی بعد از جراحی، تا حد زیادی قابل پیشگیری و کنترل هستند.
از بین روش‌های مختلف جراحی چاقی، عمل اسلیو معده به عنوان کم‌عارضه‌ترین و ایمن‌ترین روش شناخته می‌شود. در این شیوه، به دلیل ساختار ساده‌تر و عدم نیاز به تغییرات پیچیده در مسیر گوارشی، خطر بروز بسیاری از عوارضی که در سایر روش‌ها مانند بای‌پس معده یا روش‌های ترکیبی مشاهده می‌شود، بسیار کمتر است.
عوارضی مانند نشت آناستوموز، سندرم تخلیه سریع، زخم‌های گوارشی، فتق داخلی، تشکیل سنگ کیسه صفرا، عفونت، خونریزی شدید یا انسداد روده، بیشتر در روش‌های قدیمی‌تر و پیچیده‌تر دیده می‌شوند. این در حالی است که در جراحی اسلیو معده، در صورت رعایت موارد مهمی مانند کنترل بیماری‌های زمینه‌ای، ترک سیگار، اصلاح کمبودهای تغذیه‌ای، انتخاب جراح مجرب و پایبندی به رژیم غذایی جدید، می‌توان تا حد زیادی از بروز این عوارض جراحی چاقی جلوگیری کرد.
منابع عوارض جراحی چاقی :
https://www.upmc.com/services/bariatrics/candidate/risks-and-complications
دکتر راستش من می‌ترسم. ممکنه لطفاً بفرمایین عوارض جراحی چاقی چی هستن و چه کارایی باید کرد که کمتر بشه؟
سلام. عوارض جراحی چاقی شامل نشتی، کم‌خونی، ریزش مو و گاهی رفلاکس هست. البته با رعایت دستورات پزشک این عوارض به حداقل می‌رسن.
دکتر جان، راستش من از عوارض جراحی چاقی خیلی می‌ترسم. ممکنه بگید چه عوارضی داره و چقدر شایعه هست؟
کاملاً درک می‌کنم. عوارض جراحی چاقی شامل نشت، عفونت، یا مشکلات تغذیه‌ای هستن، اما با مراقبت درست و انتخاب مرکز معتبر، ریسک بسیار کاهش می‌یابه.